Ինչ է հայտարարագիրը ։ Ինչ պետք է իմանալ

Հայտարարագիրը (կամ նշում)՝ որպես իրավաբանական փաստաթուղթ, հանդիսանում է պաշտոնական հաղորդագրություն, որը հրապարակվում է կամ ուղարկվում հանրությանը կամ որոշակի անձանց խմբին։ Հաղորդագրությունը կարող է ներառել տարբեր տեսակի տեղեկություններ՝ իրավաբանական իրավունքներ, պարտավորություններ, կամ այլ կարևոր հաղորդագրություններ, որոնք կարող են ունենալ իրավական հետևանքներ։

Հայտարարագրերի տեսակները

  1. Պետական հայտարարագրեր՝ պետության կամ պետական մարմինների կողմից հրապարակվող փաստաթղթեր։ Օրինակ՝ պետական կազմակերպությունների կողմից միջոցառումների կամ որոշումների մասին տեղեկատվության հրապարակումը։
  2. Ընկերությունների հայտարարագրեր՝ ընկերությունները երբեմն հայտարարություններ են հրապարակում իրենց գործունեության մասին, ֆինանսական արդյունքների, փոխգործակցությունների և այլ հարցերի վերաբերյալ։
  3. Անձնական հայտարարագրեր՝ երբեմն մարդիկ էլ հրապարակում են պաշտոնական հայտարարություններ, օրինակ՝ հասարակական կազմակերպությունների կամ նոթարի կողմից, որոշակի իրավաբանական ընթացակարգերը հայտարարելու նպատակով։

Հայտարարագրերի նպատակները

Հայտարարագրերի նպատակը բազմազան կարող է լինել՝ սկսած հանրությանը տեղեկացնելուց մինչև իրավական հետևանքների առաջացում։ Իհարկե, դրանց տևողությունն ու ձևը նույնպես տարբեր են՝ կախված հայտարարության բովանդակությունից և նշանակությունից։

Հայտարարագրերի կառուցվածք
Ընդհանուր հայտարարագրերը ներառում են հետևյալ տարրերը՝

  1. Վերնագիր՝ հայտարարված տեղեկության մասին հիմնական նշում կամ թեմա։
  2. Ներածություն՝ տեղեկությունների հիմք կամ պատճառ, թե ինչու է հայտարարվում այս փաստը։
  3. Բովանդակություն՝ հայտարարության հիմնական մասը, որտեղ մանրամասնորեն ներկայացվում են բոլոր փաստերը և տվյալները։
  4. Վերջաբան՝ հայտարարության նպատակը կամ դիմումը, ինչպես նաև պատասխանատու մարմնի կամ անձի ստորագրությունը։

Հայտարարագրերի իրավաբանական դաշտում նշանակությունը
Այդպիսի փաստաթղթերի դերն առանցքային է թե՛ իրավաբանական գործում, թե՛ տարբեր իրավական գործընթացներում։ Տվյալ հայտարարագրերը կարող են լինել հիմք որոշակի իրավական գործողությունների համար՝ համաձայն օրենքի։

Հայտարարագրերը Հայաստանում

Հայաստանում տարբեր տեսակի հայտարարագրեր ներկայացվում են տարբեր ոլորտներում՝ իրավական, ֆինանսական, պետական և անձնական անհրաժեշտություններով: Այստեղ մի քանի հիմնական հայտարարագրերի տեսակներ ու դրանց ներկայացման գործընթացները:

  1. Պետական և իրավաբանական հայտարարագրեր

    • Դեկլարացիաներ և հայտարարագրեր պետական մարմինների կողմից
      Այսպիսի հայտարարագրեր ներկայացվում են պետական մարմինների կողմից՝ հանրությանը տեղեկացնելու նպատակով: Օրինակ, հարկային, ֆինանսական կամ տնտեսական հայտարարագրեր։ Նման փաստաթղթերը հրապարակվում են պետական կազմակերպությունների կամ նախարարությունների կողմից՝ հանրությանը տեղեկացնելով նոր փոփոխությունների կամ քաղաքական որոշումների մասին:
  2. Բիզնեսի և կազմակերպությունների հայտարարագրեր

    • Համալիրները կամ ֆինանսական հաշվետվությունները
      Ընկերությունները ներկայացնում են հայտարարագրեր՝ իրենց գործունեության, ֆինանսական վիճակի, ու այլ հարցերի վերաբերյալ: Նման հայտարարագրերը հաճախ ներկայացվում են պետական կառույցներին՝ հարկային մարմիններին կամ ֆինանսական վերահսկողություն իրականացնող այլ մարմիններին:
  3. Հարկային հայտարարագրեր

    • Հարկային դեկլարացիաները Հայաստանի Հանրապետությունում ներկայացվում են ֆիզիկական անձանց և իրավաբանական անձանց կողմից՝ հարկերը հաշվարկելու և վճարելու նպատակով: Այս հայտարարագրերը հաճախ պահանջվում են տարին մեկ անգամ՝ հարկային տարվա ավարտին:
  4. Անձնական հայտարարագրեր

    • Տեղեկատվություն եկամուտների և ունեցվածքի մասին
      Տվյալ հայտարարագրերը կարող են ներկայացվել տարբեր դեպքերում՝ օրինակ, պաշտոնյաների կողմից օրենքի պահանջով: Օրինակ, Հայաստանում պետական պաշտոնյաները և ընտրված անձինք պարտավոր են ներկայացնել իրենց եկամուտների, ունեցվածքի և պարտավորությունների մասին հայտարարագրեր՝ թափանցիկության և կոռուպցիայի դեմ պայքարի շրջանակներում:
  5. Եկամուտների և ունեցվածքի հայտարարագրեր

    • Հայաստանի «Կոռուպցիայի դեմ պայքարի» օրենքով, պետական պաշտոնյաները պարտավոր են ներկայացնել իրենց եկամուտների, ունեցվածքի և ֆինանսական պարտավորությունների հայտարարագրեր: Սա անհրաժեշտ է ինչպես հանրային վերահսկողության, այնպես էլ պետական ծառայողներին ծածուկ շահերից խուսափելու համար:
  6. Կորոնավիրուսի համաճարակի ընթացքում ներկայացվող հայտարարագրեր
    • Բոլոր այն մարդիկ, ովքեր ցանկանում են պետական աջակցություն ստանալ՝ կապված համավարակի տնտեսական հետևանքների հետ (օրինակ, սոցիալական նպաստներ կամ աշխատատեղերի պահպանման ծրագրեր), ներկայացրել են հայտարարագրեր։ Դա վերաբերում է ինչպես անհատներին, այնպես էլ կազմակերպություններին՝ պետությունից ֆինանսական աջակցություն ստանալու համար:

Այսպիսի հայտարարագրերը, անկախ ոլորտից, միտված են մոնիթորինգի, հաշվետվողականության և համակարգի թափանցիկության ապահովմանը:

Ֆիզիկական անձի տարեկան հայտարարագիր

Հայաստանում ֆիզիկական անձինք, որոնք ստանում են եկամուտներ, պետք է մինչև մայիսի 1-ը ներկայացնեն իրենց հարկային հայտարարագրերը։ Սա վերաբերում է նրանց, ովքեր հարկեր են վճարում՝ որպես ինքնուրույն զբաղված անձինք (մասնավոր ձեռնարկատերեր) կամ այլ եկամուտներ ստացող մարդիկ, որոնք պարտավոր են հաշվետվություն ներկայացնել:

Հարկային հայտարարագրումը, որպես կանոն, ընդգրկում է տեղեկություններ տվյալ անձի եկամուտների, ծախսերի, ունեցվածքի և այլ ֆինանսական գործարքների մասին: Ավելին, եթե անձը զբաղվում է գործունեությամբ, որի վերաբերյալ պետք է ներկայացվեն հարկային հաշվետվություններ, այն կարող է նաև համարվել որպես պարտավորություն՝ հարկային վերահսկողության համար:

Հարկային հայտարարագրի ներկայացումը օգնում է նաև հարկային մարմիններին ճշտել, թե արդյոք անձը համապատասխան հարկեր է վճարել կամ հարկային օրենքների շրջանակներում պահպանում է իր պարտավորությունները։

Ովքե՞ր և ինչպե՞ս պետք է ներկայացնեն եկամուտների հայտարարագիր 2025թ.

2025 թվականից սկսած եկամուտների տարեկան հայտարարագիր ներկայացնել պարտավոր են հետևյալ 6 խմբերի քաղաքացիները․

  • Վարձու աշխատողները — 2024թ․ վարձու աշխատող համարված ՀՀ ռեզիդենտ հանդիսացող ՀՀ քաղաքացիները,
  • Քաղիրավական պայմանագրով աշխատողները — 2024թ․ քաղաքացիաիրավական պայմանագրերի շրջանակում հարկվող եկամուտ ստացած ՀՀ ռեզիդենտ հանդիսացող ՀՀ քաղաքացիները,
  • Պետական ծառայողները — 2024 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ՝ պետական և համայնքային ծառայողները, հանրային պաշտոններ զբաղեցնող ՀՀ քաղաքացիները,
  • Ընկերությունների սեփականատերերը  ՀՀ-ում գործող ընկերություններում 20% և ավել մասնաբաժին ունեցող, և այդ ընկերությունների իրական շահառու հանդիսացող ՀՀ քաղաքացիները։ Անհատ ձեռնարկատերերը այս ցանկում չեն մտնում, և այս կետով եկամուտների հայտարարագիր ներկայացնելու պարտավորություն չունեն,
  • Փոխառություն ստացած քաղաքացիները — 2024թ․ ոչ ֆինանսաբանկային կառույցներից 20 մլն դրամ և ավել փոխառություն ստացած ՀՀ քաղաքացիները,
  • 1 մլրդ+ եկամուտ ստացած ընկերությունների բոլոր սեփականատերերը  2024թ․ 1 մլրդ դրամ և ավել համախառն եկամուտ հայտարարագրած ՀՀ ռեզիդենտ առևտրային կազմակերպությունների մասնակից (բաժնետեր, փայատեր, անդամ) հանդիսացող ՀՀ քաղաքացիները։

Ինչպես նկատեցիք, ՀՀ քաղաքացի չհանդիսացող անձինք, եթե նույնիսկ աշխատում են Հայաստանում և ՀՀ ռեզիդենտ են, հայտարարագիր ներկայացնելու պարտավորություն չունեն։

Ըստ որոշ գնահատականների՝ բոլոր այս խմբերը միասին 2025 թվականին եկամուտների տարեկան հայտարարագիր ներկայացնելու պարտավորություն ունեն ավելի քան 700 000 ՀՀ քաղաքացի, իսկ հաջորդ տարի արդեն հայտարարագիր պետք է ներկայացնեն բոլորը։

Ի՞նչպես ներկայացնել եկամուտների հայտարարագիր

Եկամուտների հայտարարագիր ներկայացնելու համար Ձեզ անհրաժեշտ է ունենալ մի քանի փաստաթուղթ, որոնք նախկինում էլ կարող էիք ունենալ, բայց հիմա արդեն ստիպված եք լինելու դա անել։

Ի՞նչ փաստաթղթեր են անհրաժեշտ եկամուտների հայտարարագիր ներկայացնելու համար

  • Նույնականացման քարտ
  • Ակտիվացված թվային ստորագրություն
  • ՀՎՀՀ

Նույնականացման քարտ․ Եթե չունեք նույնականացման, նույն ինքն է՝ ID քարտ, ստանալու համար անհրաժեշտ է հերթագրվել և այցելել անձնագրային բաժին, ընդ որում՝ դա անել հնարավորինս շուտ, որովհետև այստեղ շատ մեծ ծանրաբեռնվածություն է սպասվում։

Թվային ստորագրություն․ Սա ստանալու համար տարբերակները երկուսն են՝ կախված Ձեր նույնականացման քարտից․

  • mID տարբերակով ակտիվացում

Անհրաժեշտ է այցելել բջջային օպերատորի սպասարկման կենտրոն և փոխարինել ձեր SIM քարտը ID SIM քարտով, այնուհետև բջջային օպերատորի միջոցով էլեկտրոնային ստորագրության ծառայություն ակտիվացնել։ Համապատասխան ծառայությունը վճարովի է, որի արժեքը տարբեր է՝ կախված բջջային օպերատորից։

  • eID տարբերակով ակտիվացում

Եթե Ձեր նույնականացման քարտը չիպ է պարունակում (նման նույանկանացման քարտեր տրամադրվել են մինչև 2023թ․-ի փետրվարի 15-ը), ապա այն արդեն ունի էլեկտրոնային ստորագրություն։ Պետք է ունենալ համապատասխան ընթերցող սարք, որը կարող եք ձեռք բերել «ԷԿԵՆԳ» ՓԲԸ-ից (արժեքը՝ 3000 դրամ)։ Բայց, եթե չեք հիշում Ձեր գաղտնաբառը, ապա պետք է ակտիվացնել ստորագրություն առաջին՝ mID տարբերակով։

ՀՎՀՀ․ Եթե չունեք հարկ վճարողի հաշվի համար (ՀՎՀՀ), ապա դա կարող եք անել՝ այցելելով Պետական եկամուտների կոմիտեի սպասարկման կենտրոններ, կամ դա անել առցանց՝ հայտարարագրման համար նախատեսված համակարգ մուտք գործելիս։

Մուտք համակարգ․ Եկամուտների հայտարարագիրը ներկայացվում է էլեկտրոնային եղանակով՝ այցելելով self-portal.taxservice.am ։ Ինչպես նշել էինք վերևում, եթե չունեք ՀՎՀՀ, ապա այն կարող եք ստանալ այստեղ, որից հետո միայն կանցնենք հայտարարագրման հատված։

Լրացնել հայտարարագիրը․ Անհրաժեշտ է հայտարարագրում ներառել 2024 թվականի ընթացքում Ձեր ունեցած եկամուտները։ Լավն այն է, որ Ձեր գրանցված աշխատավարձից եկամուտները ավտոմատ կերպով արդեն լրացված են, ու պետք է ընդամենը ստուգել դրանք, եթե սխալ են՝ ճշգրտել։ Իսկ ահա Ձեր մյուս եկամուտները պետք է մուտքագրել ինքնուրույն՝ նշելով եկամուտների չափը և տեսակը համապատասխան դաշտերում։ Ձեր եկամուտների մասին տեղեկատվությունը կարող եք վերցնել Ձեր բանկային հաշվի կամ այլ ֆինանսաբանկային ծառայությունների քաղվածքներից, որոնցով եկամուտ եք ստացել։ Հաշվետվությունը լրացնելուց հետո անհրաժեշտ է այն ստորագրել և հաստատել։

Ըստ ՊԵԿ-ի վերջին որոշման, Ձեր ստացած անձնական փոխանցումները, նվիրատվությունները պետք է հայտարարագրել միայն այն դեպքում, եթե դրանք կազմում են 300․000 դրամ և ավել, իսկ ավելի փոքր գումարով նվազեցվող եկամուտները հայտարարագրելու կարիք չկա։ Բայց կարևոր է հիշել, որ սա վերաբերում է միայն անձնական փոխանցումներին, իսկ եթե Դուք ստացել եք փոխանցում հարկման ենթակա գործունեության, օրինակ՝ գույքի վարձակալությամբ տալու կամ ծառայություն մատուցելու դիմաց, ապա այդ եկամուտը պետք է հայտարարել անկախ գործարքի գումարի չափից։

Ի՞նչ պատասխանատվություն է սահմանված եկամուտների հայտարարագիր չներկայացնելու դեպքում

2024թ․ եկամուտների հայտարարագիրը անհրաժեշտ է ներկայացնել մինչև 2025թ․ մայիսի 1-ը։

Եթե այս ժամկետում չհանձնեք եկամուտների հայտարարագիրը, ապա

  • Կստանաք նախազգուշացում,
  • Նախազգուշացումից հետո 30 օրվա ընթացքում հայտարարագիր չներկայացնելու դեպքում կտուգանվեք 5000-50000 դրամով,
  • Տուգանվելուց հետո 30 օրվա ընթացքում հայտարարագիր չներկայացնելու դեպքում կտուգանվեք մինչև 100000 դրամով։

Ինչպե՞ս պետք է ներկայացնել հայտարարագիր։

Հայտարարագիր ներկայացնելւ համար անհրաժեշտ է մուտք գործել հետևյալ հղմամբ ՝ https://www.src.am/am/getMenusContents/122