Եթե բիզնես ես սկսել Հայաստանում, ապա ամենակարևոր հարցերից մեկը, որին շուտով բախվելու ես, դա Ավելացված արժեքի հարկը (ԱԱՀ) է։ Շատ գործարարների համար այս թեման մի փոքր բարդ է թվում, բայց իրականում այն կարելի է պարզ ձևով հասկանալ։
Այս բլոգում կքննարկենք․
ի՞նչ է ԱԱՀ-ն,
ովքե՞ր են ԱԱՀ վճարողներ,
ինչպես է հաշվարկվում,
և ինչի՞ վրա պետք է ուշադրություն դարձնի յուրաքանչյուր ձեռնարկատեր։
Ի՞նչ է ԱԱՀ-ն
ԱԱՀ-ն անուղղակի հարկ է, որը գանձվում է ապրանքների վաճառքի կամ ծառայությունների մատուցման ժամանակ։ Պարզ ասած՝ ամեն անգամ, երբ ապրանք կամ ծառայություն է վաճառվում, դրա գնին գումարվում է նաև ԱԱՀ։ Վերջնական գնորդն է այն վճարում, բայց հարկային մարմիններին փոխանցելու պատասխանատուն բիզնեսն է։
Օրինակ․ Եթե ապրանքի արժեքը 100,000 դրամ է, իսկ ԱԱՀ-ի դրույքաչափը 20%՝ ապա գնորդը վճարում է 120,000 դրամ։ Այդ 20,000 դրամը բիզնեսը պարտավոր է փոխանցել պետբյուջե։
Ովքե՞ր են ԱԱՀ վճարողներ
Բոլոր ձեռնարկատերերը պարտադիր չէ, որ լինեն ԱԱՀ վճարող։
Հայաստանում օրենքով սահմանված է շեմ․
Եթե տարեկան շրջանառությունը գերազանցում է 115 միլիոն դրամը, ընկերությունը պետք է գրանցվի որպես ԱԱՀ վճարող։
Որոշ կազմակերպություններ, նույնիսկ ավելի փոքր շրջանառությամբ, կարող են կամավոր դառնալ ԱԱՀ վճարող, օրինակ՝ եթե աշխատում են մեծ գործընկերների հետ, ովքեր պահանջում են ԱԱՀ հաշիվ-ապրանքագիր։
Ինչպե՞ս է հաշվարկվում ԱԱՀ-ն
ԱԱՀ-ի հաշվարկման հիմնական բանաձևը հետևյալն է․
Վճարելիք ԱԱՀ = Վաճառքից ստացված ԱԱՀ – Գնումներից վճարված ԱԱՀ
Այս մեխանիզմը կոչվում է հաշվանցում։
Դա նշանակում է՝ եթե դու մատակարարից ապրանք ես գնել և ԱԱՀ ես վճարել, ապա այդ գումարը կարող ես հանել այն ԱԱՀ-ից, որը հաշվարկվել է քո վաճառքի վրա։
ԱԱՀ-ի դրույքաչափեր
Հայաստանում հիմնական դրույքաչափը 20% է։
Կան նաև զրոյական դրույքաչափի գործարքներ, օրինակ՝ ապրանքների արտահանումը։ Այս դեպքում վաճառքի գինը ԱԱՀ չի պարունակում, բայց բիզնեսը շարունակում է ունենալ հաշվանցման իրավունք։
ԱԱՀ-ից ազատված գործունեություններ
Որոշ դեպքերում օրենքը նախատեսում է ազատումներ․
բնակարանային վարձակալություն,
որոշ կրթական և բժշկական ծառայություններ,
քաղաքային տրանսպորտի մի շարք տեսակներ։
Այսինքն՝ եթե բիզնեսդ ընկնում է ազատման ցուցակի տակ, ԱԱՀ վճարելու պարտավորություն չունես։
Ինչի՞ վրա ուշադրություն դարձնել
Փաստաթղթավորում․ հաշիվ-ապրանքագրերը պետք է կազմվեն ճիշտ ձևով։
Ժամկետներ․ հարկային հայտարարագրերը պետք է ներկայացնել ժամանակին։ Ուշացումը նշանակում է տուգանքներ։
Հաշվապահական աջակցություն․ ԱԱՀ-ը բարդ թեմա է, և լավ հաշվապահ ունենալը կփրկի ավելորդ գլխացավանքից։
Բիզնես պլանավորում․ եթե մոտենում ես ԱԱՀ-ի շեմին, արժե նախօրոք պատրաստվել, որ չսպասի անակնկալ։
ԱԱՀ-ը Հայաստանի ամենակարևոր հարկերից մեկն է։ Յուրաքանչյուր ձեռնարկատեր պետք է իմանա՝
երբ է դառնում ԱԱՀ վճարող,
ինչպես է հաշվարկվում հարկը,
և ինչ հնարավորություններ ունի հաշվանցման միջոցով նվազեցնելու իր հարկային բեռը։
Ճիշտ հաշվապահություն վարելով՝ ԱԱՀ-ը ոչ թե բարդություն է, այլ ֆինանսների կառավարման արդյունավետ գործիք։